Odświeżam koszyk
Dodano do koszyka
Historia BUDOWNICTWO ARCHITEKTURA
Nr 4/2018 Caparol Polska Sp. z o.o.
Tynki i tynkowanie (cz. IV)

W kolejnej części opracowania przedstawimy techniki nakładania tynków wraz z krótkim przypomnieniem ich zastosowań zaleceń i właściwości. W części bieżącej publikujemy ABC czynności, które powinny być wykonane w całości przebiegu procesu tynkowania, oraz podstawowe uwarunkowania przy zastosowaniu tynków glinianych i wapiennych. Załączone ilustracje pochodzą z obiektów fotografowanych podczas branżowych wyjazdów organizowanych przez kwartalnik Renowacje i Zabytki.

Przebieg procesu tynkowania
Na wykonanie zwykłych tynków składają się następujące czynności:
1. Organizacja wykonania, np. uzgodnienie z przebiegiem budowy i innymi rzemieślnikami, sprawdzenie lub stworzenie niezbędnych warunków wykonania, poinstruowanie wykwalifikowanych pracowników.
2. Ustalenie niezbędnej wstępnej obróbki podłoża i struktury warstwowej tynku.
3. Przygotowanie techniczne w tym dostarczenie, przygotowanie i składowanie, niezbędnych materiałów i środków pracy. W przypadku narzędzi do wykonywania tynków historycznych trzeba sprawdzić, czy przy ich użyciu można uzyskać przewidziane faktury powierzchni.
4. Wstępna obróbka podłoża pod tynk, ewentualnie zamocowanie podkładu pod tynk. Więcej szczegółów na ten temat można znaleźć w poprzednim wydaniu Renowacji i Zabytków (Tynki i tynkowanie cz. III).
5. Wykonanie tynku bądź poszczególnych warstw tynku, w tym sporządzenie zaprawy tynkarskiej, nałożenie zaprawy i utworzenie przewidzianej faktury powierzchni.
6. Obróbka końcowa, np. zwilżanie i kontrolowanie procesu twardnienia.

Tynki gliniane
Historyczne tynki gliniane najchętniej stosuje się przy naprawianiu starych budynków wzniesionych z gliny bitej lub ścian szkieletowych z wypełnieniem wsuwkami szczapowo- słomianymi z gliną, a także przy budowie i renowacji domów, gdzie istotną rolę grają względy ekologiczne i budowlano-fizyczne (np. dyfuzyjność i izolacja dźwiękowa). W tym konstrukcji oraz materiałów ścian i stropów z przewidzianym tynkiem glinianym, np. zastosować ochronę przed deszczem w postaci dachu daleko wystającego poza tynk fasadowy lub cegły o niewielkiej wytrzymałości.

Tynk wewnętrzny na matach trzcinowych o dużych wzajemnych odstępach
Tynk podkładowy: Narzucenie zaprawy glinianej z dodatkiem niewielkiej ilości wapna tak, by warstwa grubości ok. 10 mm stykała się ze ścianą glinobitą, ściągnięcie kielnią.

Tynk wykończeniowy: Naciągnięcie lub narzucenie zaprawy glinianej z dodatkiem niewielkiej ilości wapna (grubość ok. 5 mm), Zatarcie lub fakturowanie.

Powłoka wapienna na jeszcze wilgotnym tynku.

Tynk wewnętrzny na glinie z osadzonym podkładem z sieczki słomianej
Tynk podkładowy: Narzucenie zaprawy glinianej z dodatkiem wodorotlenku wapnia w ilości 5% objętości i zbrojeniem z sierści bydlęcej w ilości 1–2% objętości (grubość do 5 mm).

Tynk wykończeniowy: Naciągnięcie lub nakropienie warstwy zaprawy gliniano-wapiennej grubości do 2 mm na wciąż jeszcze lekko wilgotny tynk podkładowy poziomymi i pionowymi pasami.

Powłoka malarska wapienna lub wapienno-kazeinowa na świeżym tynku.

Zaprawę glinianą lub gliniano-wapienną można zabarwiać przez dodawanie pigmentów mineralnych odpornych na działanie soli wapniowych w ilości do 2% objętości. Jest to możliwe we wszystkich opisanych wyżej technikach pracy.

Tynki gliniane lub gliniano-wapienne można pokrywać kryjącymi lub przeświecającymi powłokami malarskimi, cienkimi warstwami mas szpachlowych i malowidłami ze spoiwem w postaci wodorotlenku wapnia, kazeiny wapiennej, szkła wodnego potasowego oraz emulsji olejowych i żywicznych.

Tynki wapienne
Od niepamiętnych czasów ten rodzaj tynków zajmuje pierwsze miejsce pod względem zakresu, różnorodności i technik pracy. Różnorodność ta wyraża się nie tylko przez kształtowanie, lecz także przez skład zapraw tynkarskich i ich nakładanie. Głównym tego powodem była i jest, słusznie podawana w wątpliwość, długotrwała odporność „klasycznego” białego tynku wapiennego na wpływy atmosferyczne, czyli na zewnątrz. Przyczyną tych zastrzeżeń jest przemiana węglanu wapnia (CaCO3) pod wpływem kwasu węglowego z powietrza w rozpuszczalny w wodzie kwaśny węglan wapnia [CaCO3 + H2CO3 Ca(HCO3)2], który następnie znów jest przekształcany w węglan wapnia pod wpływem dwutlenku węgla z powietrza, ale w tym procesie rekrystalizacji osadza się na powierzchni tynku w postaci porowatych, nieodpornych na wpływy atmosferyczne i mróz krystalicznych narostów. Tynk wapienny na skutek tego postępującego wyciągania spoiwa oraz oddziaływania wody i mrozu ulega stopniowemu zniszczeniu.

Od dawna próbuje się osłabić lub zapobiegać temu niszczącemu procesowi przez dodawanie do zaprawy wapiennej kwaśno reagujących substancji, które w połączeniu z także kwaśnym węglanem wapnia tworzą nierozpuszczalne związki wapnia. Są to najczęściej związki krzemu, które przekształcają wapno w krzemian wapnia [CaCO3 + H2SiO3 CaSiO3 + H2CO3 lub Ca(HCO3)2+ H2SiO3 CaSiO3 + 2H2CO3]. Ten proces twardnienia realizuje się przez dodanie wapienia, który zawiera substancje krzemianowe, w celu uzyskania wapna palonego (nazywanego cementem rzymskim, cementem romańskim lub wapnem hydraulicznym) lub przez dodanie materiału o utajonych właściwościach hydraulicznych, np. mączki trasowej i ceglanej, w celu uzyskania białej zaprawy wapiennej. Te spoiwa wapienne zapewniają trwałą odporność tynków wapiennych na wpływy atmosferyczne, ale tylko pod warunkiem prawidłowego przyrządzenia zaprawy wapiennej, a zwłaszcza dodatnia odpowiednich kruszyw o korzystnym rozkładzie rozmiarów ziaren i fachowego wykonania.

Prace przygotowawcze

• Przygotowanie materiałów. Białe uwodnione wapno mielone lub ciasto wapienne (wapno gaszone z dołu), ew. wapno hydrauliczne lub wysoce hydrauliczne, mączki hydrauliczne, np. mączka trasowa i ceglana, dodatkowe spoiwo, jak np. serwatka, kazeina (chudy twaróg), kruszywa, a przede wszystkim piasek kwarcowy, materiał zbrojeniowy, jak np. drobna sieczka i sierść bydlęca, barwniki zaprawowe, woda lub gotowa do użycia zaprawa wapienna; ew. podkład pod tynk.

• Przygotowanie podłoża. Niezbędne prace przygotowawcze zależą od rodzaju i stanu podłoża. Może też zaistnieć konieczność obróbki wstępnej. W przypadku tynków wapiennych ze względu na ich wysoką dyfuzyjność i przepuszczalność wody szczególnie ważne jest wyrównanie wytrzymałości i chłonności powierzchni podłoża. Słabsze, silniej chłonne miejsca w podłożu pod wpływem wilgotnego powietrza i wody deszczowej absorbują więcej wody i dłużej ją zatrzymują niż mocniejsze, mniej chłonne obszary podłoża, przez co nabierają ciemniejszej barwy. Dopiero po wyschnięciu tynk przyjmuje swoją jednolitą barwę. Niejednorodne podłoża, jak np. mur mieszany, muszą z tego powodu zostać pokryte całkowicie kryjącą obrzutką natryskową lub odpowiednią powłoką gruntową.

Przykłady zastosowania

• Tynk wewnętrzny na starym, niejednakowo mocnym murze ceglanym. Całkowicie kryjący, cienka obrzutka natryskowa z zaprawy wapienno-cementowej (0/2 mm).

Tynk wykończeniowy z białej zaprawy wapiennej z dodatkiem cementu w ilości ok.  1% objętości (0/2 mm) grubości ok. 10 mm,ściągnięty kielnią.

Tynk wykończeniowy z białej zaprawy wapiennej (0/2 mm) grubości ok. 5 mm, zatarty lub fakturowany.

• Tynk wewnętrzny na ścianie glinobitej z podkładem pod tynk z mat trzcinowych o dużym wzajemnym odstępie.  Narzucenie rzadkiej białej zaprawy wapiennej (0/2 mm) grubości ok. 5 mm, ściągnięcie kielnią w celu uzyskania tynku podkładowego.

Tynk wykończeniowy z białej zaprawy wapiennej (0/2 mm), także z dodatkiem włókien lub sierści zwierzęcej, zatarty lub fakturowany.

Wszystkie tynki wierzchnie wapienne mogą być na świeżo malowane szlamami wapiennymi lub farbami wapiennymi wiązanymi chemicznie (technika al fresco) lub także farbą wapienno-kazeinową.

Przykłady fakturowanych i/lub barwnych tynków wierzchnich (tylko do wewnątrz):

1. Rustykalny tynk wapienny nakrapiany, biały lub kolorowy, z białej zaprawy wapiennej (stosunek wodorotlenku wapnia w postaci ciasta wapiennego do drobnoziarnistego piasku i do kazeiny wapiennej 2 : 4 : 1/2) narzucony szczotką pionowymi i poziomymi pasami – grubość warstwy ok. 2 mm (do wodorotlenku wapnia można dodać pigment odporny na działanie soli wapniowych w ilości maks. 10%).

2. Rustykalne wapienne tynki fakturowane (stosunek wodorotlenku wapnia do drobno- lub gruboziarnistego piasku 1 : 2, ew. z niewielkim dodatkiem kazeiny wapiennej i pigmentu) (grubość warstwy maks. 15 mm) jako tynk narzucony kielnią, wygładzony kielnią, ściągnięty kielnią, tynk o fakturze kory i kraterowany; ew. pomalowany na świeżo przeświecającą lub patynującą farbą wapienno-kazeinową.

3. Gładź wapienna na świeżym tynku wapiennym lub powłoka szlamowa wapienna z gładzią wapienną z białego ciasta wapiennego i mączki kwarcowej w stosunku 1 : 2; ew. dodatek pigmentu w ilości maks. 5% rozrobiony roztworem mydła rdzeniowego lub szarego (stosunek mydła do wody 1 : 5) lub z gotową do użycia gładzią wapienną; naciągać kilka cienkich warstw, ew. o różnych kolorach (całkowita grubość do 2 mm), po wyschnięciu wyprasować do połysku kielnią ze stali szlachetnej.

mgr inż. Artur Przybysz
były dyrektor techniczny firmy Caparol
obecnie dyrektor handlowy firmy Colores

Załączniki:
Caparol RiZ 4-2018.pdf
Bieżące wydanie

Renowacje i Zabytki
ZAMEK W MALBORKU - 1/2024

W numerze:

ZAMEK W MALBORKU


Dzieje budowlane zamku

Droga do UNESCO

Muzeum od kuchni

 

Wyróżnienia i nagrody

Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski

Mecenas Kultury Miasta Krakowa

Nagroda "Złotego Pióra"

Złoty Krzyż Zasługi

Czytaj więcej