Kolorystyka historycznych elewacji od wielu lat pozostaje najważniejszym problemem prac renowacyjnych przy zabytkowej architekturze. Obecnie główną technologią materiałów wykończeniowych są farby elewacyjne.

Mimo dominującej roli farb, wśród najważniejszych obiektów konserwowanych w ostatnich latach występowały także elewacje, przy których kolor uzyskiwano bezpośrednio w warstwie tynku. Barwiona zaprawa mineralna daje zupełnie inne możliwości estetyczne, których nie da się uzyskać w technikach malarskich.

Tynki barwione w masie mogą być jednak bardzo zróżnicowane zarówno w technologii materiałów, jak i metodach wykonania. W ofercie firmy Hufgard-Optolith znajduje się kilka najważniejszych rozwiązań materiałowych, które zależnie od estetyki obiektu mogą być do niego dostosowane. Przykładem zastosowania dekoracyjnych technik tynkarskich są dwie realizacje elewacji poznańskich pochodzących z różnych epok i całkowicie odmiennych estetycznie.

Pierwszy to tzw. budynek Raczyńskiego na Górze Przemysła 1, obecnie siedziba Muzeum Sztuk Użytkowych, Oddział Muzeum Narodowego. Budynek wzniósł Kazimierz Raczyński w 1783 roku na zachowanych murach dawnego zamku z XIII i XIV wieku. Niestety uległ zniszczeniu podczas wojny w 1945 roku. W latach 1955–1965 odbudowano jedynie gmach Raczyńskiego. W ostatnich latach zrekonstruowano cały kompleks zamkowy, w skład którego wchodzi budynek muzeum. Renowację elewacji prowadzono w 2013 roku i zdecydowano się na jej wykończenie tynkiem barwionym w masie w technice zacieranej na gładko. Do tego celu po wielu próbach kolorystycznych firma Hufgard-Optolith przygotowała fabryczny wapienno-trassowy tynk końcowy Optosan TrassFeinputz w ciemnoczerwonym kolorze. Ten trudny kolor na dużej powierzchni bez podziałów, przy technice bardzo wrażliwej n a w arunki a tmosferyczne powodował, iż przy nakładaniu tynku zostawały charakterystyczne ślady narzędzi po zacieraniu tzw. „dniówki”. Dlatego po wykonaniu prac tynkarskich dodatkowo nałożono laserunki scalające farbami w tym samym kolorze. W efekcie uzyskano jednolitą, ale żywą kolorystycznie elewację.

Drugim przykładem jest znacznie młodszy budynek Publicznego Gimnazjum Katolickiego im. Św. Stanisława Kostki przy ul. Głogowskiej 92. Wybudowano go w 1926 roku z inicjatywy ks. Piotrowskiego. Tu także zdecydowano się na wykończenie elewacji w tynkach barwionych, ale zastosowano technologię tynków cyklinowanych. Przy tynkach zacieranych ich grubość sięga zaledwie kilku milimetrów, tymczasem cyklina to wyprawa mająca nawet ok. 2 cm. Tutaj efekt końcowy uzyskiwany jest nie przez zatarcie, ale zdrapywanie – „cyklinowanie” grubej warstwy wyprawy przy użyciu specjalnego skrobaka, najczęściej deszczółki drewnianej nabitej gwoździami. Cyklinowanie powoduje wyłuskiwanie poszczególnych ziaren z powierzchni zaprawy. Dzięki temu uzyskuje się przestrzenną, bardzo ostrą strukturę. W pracach przy gimnazjum wykorzystano specjalnie przygotowaną w kolorze i uziarnieniu wyprawę Optosan KratzPutz. Technologia jest stosunkowo młoda i należy do grupy tynków szlachetnych, ale jest jedną z najbardziej trwałych i odpornych technik elewacyjnych. Jeśli doda się jeszcze możliwość modyfikacji wypraw błyszczącymi w słońcu łuskami miki, to otrzymujemy niezwykły efekt dekoracyjny. Obie elewacje są przykładem, iż kolorystyka i faktura elewacji zabytkowej winna być traktowana bardzo indywidualnie. Z kolei uzyskane efekty są dowodem, że i dzisiaj można, wykorzystując współcześnie produkowane materiały, przy zaangażowanym laboratorium producenta i doświadczonej firmie konserwatorskiej, odwzorować pierwotny charakter zabytkowej elewacji.

Robert Koprowicz
Menadżer Produktu ds. Renowacji
Dyplomowany Konserwator i Restaurator Dzieł Sztuki