Bydgoszcz należy do jednych z najbardziej zróżnicowanych architektonicznie miast w Polsce. Pozostałości średniowiecznej przeszłości, głównie kościołów, widnieją obok licznych dawnych budynków przemysłowych z XIX wieku. Na Starym Mieście nad rzeką Brdą dominuje Wyspa Spichrzów. Z kolei Śródmieście wokół starówki zdominowały kamienice mieszczańskie w stylu „secesji bydgoskiej”. Wreszcie przy granicach miasta znajdują się jedne z piękniejszych i ważniejszych założeń pałacowo-ogrodowych w kraju, jak Lubostroń czy Ostromecko.

Tak duża różnorodność stylistyczna spowodowała, iż w pracach renowacyjnych należało wykorzystać odpowiednie rozwiązania nie tylko technologiczne, ale też stylistyczno-dekoracyjne.

Obiekty ceglane
Dość monotonne lico ceglanych ścian z reguły było różnicowane jedynie przez samą bryłę architektury. W Bydgoszczy na wielu obiektach dochodzi jednak zróżnicowanie poprzez nietypowe opracowanie spoin w jej uziarnieniu i kolorystyce. W laboratorium firmy Optolith na podstawie próbek z konkretnych obiektów oraz wytycznych konserwatorskich udało się przygotować odpowiednie zaprawy spoinowe na bazie fabrycznej zaprawy wapienno-trassowej Optosan TrassFuge w bardzo szerokiej gamie kolorystycznej. Laboratoryjna możliwość przygotowania zapraw pod obiekt pozwoliła na wykorzystanie ich zarówno w architekturze średniowiecznej: Katedra czy dawny klasztor Bernardynów, jak i XIX-wiecznej: Młyny Rothera, dawna rzeźnia miejska czy stacja wodociągów Las Gdański.

Dekoracje tynkarskie na elewacjach
Bydgoszcz jest drugim miastem w kraju po Łodzi o tak bogatej ilości secesyjnych kamienic mieszczańskich. Wiele z nich może śmiało konkurować z elewacjami przemysłowców „Ziemi Obiecanej’. Oznacza to też, iż w pracach renowacyjnych bogato zdobionych elewacji należało wykorzystać nietypowe materiały, dzięki którym często „z ręki” odtwarzano piękne detale sztukatorskie. Taką możliwość dają zaprawy do prac w technice ciągnionej: Optosan StuckoGrob i StuckoFein oraz do rekonstrukcji z ręki, specjalna zaprawka z mikrowłóknami Optosan NSR.

Kolorystyka elewacji
Już od lat przy pracach malarskich na obiektach zabytkowych toczy się dyskusja na temat wyboru rodzaju farb głównie między mineralnymi – silikatowymi, a krzemoorganicznymi, czyli silikonowymi. I znowu różnorodny charakter elewacji bydgoskich spowodował, że w mieście wykorzystywane są obie technologie tak, by dostosować się do estetyki konkretnego obiektu. W dodatku inne fakturalnie elewacje spichrzy wymusiły zastosowanie zupełnie odmiennej techniki, jaką są tynki barwione w masie. Firma Optolith jest jedną z nielicznych na rynku, w której ofercie znajduje się pełne spektrum rodzaju farb elewacyjnych. W dodatku o ich przydatności do podłoży zabytkowych świadczą przeprowadzone badania w niezależnym ośrodku badawczym: Laboratorium PKZ w Toruniu. Dzięki temu wiele elewacji kamienic malowano farbami silikatowymi Silisan, na części zaś wykorzystano nową wersję tego typu spoiwa, czyli farby zolokrzemianowe Silisan Plus. Oba typy spełniają Normę DIN 18363, co gwarantuje właściwą jakość i właściwy skład w odróżnieniu od wielu modyfikacji rynkowych, gdzie przekroczono już maksymalny udział do 5% żywic i dyspersji w składzie. Tego typu farby można co prawda barwić w pełnej gamie kolorystycznej, ale mają znacznie gorszą paroprzepuszczalność i są raczej farbami akrylowymi z dodatkiem szkła potasowego. Ich nazwy w części zawierają słowo „silikat” lub „krzemian”, ale technologicznie nimi nie są. Na części elewacji wykorzystano także farbę krzemoorganiczną Silcosan, która posiada odpowiednią ilość żywicy silikonowej. Dzięki temu zachowuje wysoką paroprzepuszczalność, w przeciwieństwie do licznych tańszych farb tzw. „silikonowych” zawierających jednak w składzie przewagę dyspersji akrylowej.

Wreszcie np. na spichrzach wykorzystano barwione w masie tynki wapienno-trassowe Optosan TrassFeinputz oraz RenoPutz spezial. To bardzo trudna technika, ale dająca zupełnie inny, niepowtarzalny efekt kolorystyczny. Firma Optolith jest pierwszą w kraju, którajeszcze podczas współpracy z marką Tubag oferowała tego typu materiały produkowane fabrycznie. Obecnie posiadamy też największą ilość tego typu realizacji – w tej chwili np. trwają prace w tej technice przy elewacji Wieży Zegarowej Zamku Królewskiego w Warszawie.

Licznie opisane realizacje w Bydgoszczy dowodzą, iż tylko różnorodność zastosowanych technik i technologii materiałów dopasowanych do wymagań konkretnego obiektu pozwala na odtworzenie pierwotnego charakteru zabytkowej ściany czy muru.

Robert Koprowicz
Menadżer Produktu ds. Renowacje
Dyplomowany Konserwator i Restaurator Dzieł Sztuki