Jednym z najważniejszych składników zapraw budowlanych i farb jest spoiwo. Najstarszym i jednocześnie najczęściej wykorzystywanym na przestrzeni dziejów było wapno. Szczególne właściwości tego spoiwa spowodowały, że myśląc o konserwacji zabytków, nie możemy pominąć tak ważnego materiału. O nieocenionej roli farb wapiennych w branży konserwacji i renowacji zabytków opowiada Zbigniew Gil, Product Manager Produktów Histolith, sygnowanych marką Caparol.

Nieoceniona rola wapna
Prowadzenie robót konserwatorskich i renowacyjnych na obiektach zabytkowych wymaga zastosowania technologii i materiałów, możliwie najbardziej zbliżonych do pierwotnie wykorzystanych na obiekcie. Podstawowa zasada konserwatorska zakłada, że wykonywane roboty i użyte do nich wykonania materiały nie mogą w żaden sposób pogorszyć stanu substancji zabytkowej. Każda wykonana warstwa lub zabezpieczenie winny być usuwalne.

Farby wapienne stanowią najstarszą odmianę farb mineralnych. Ich tradycja sięga starożytności. Jako spoiwo w farbach wapiennych, stosowano wapno gaszone, dołowane, mieszane z mineralnymi pigmentami i wypełniaczami. Do farb wapiennych stosowano specjalistyczne techniki malarskie, np. do w XVIII w. powszechne było malowanie farbami na mokrym tynku. Dzięki tej unikalnej aplikacji otrzymywano strukturę i wygląd powierzchni, których do dzisiaj nie sposób uzyskać alternatywnymi metodami. Sytuacja zmieniła się dopiero z nadejściem wieku XVIII, kiedy to zaczęto wykorzystywać nowatorską wówczas technikę wymalowań na suchym tynku. Umiejętne stosowanie farb i zapraw wapiennych pozwoliło na otrzymywanie zupełnie nowych technik dekoracyjnych malarstwa ściennego, takich jak pobiała czy sgraffito.

Renesans farb wapiennych

Obecnie farby wapienne znajdują zastosowanie głównie podczas prac renowacyjnych tynków na obiektach zabytkowych. Stosowanie produktów wapiennych jest również uzasadnione zapisami Karty Weneckiej, określającej standardy prac o charakterze konserwatorskim. Wykorzystywanie produktów, które powstają z poszanowaniem historycznych receptur, jest również świadectwem należytej dbałości o zabytkową substancję budowlaną. Szczególną cechą zapraw i farb wapiennych jest ich wysoka paroprzepuszczalność. Jest to istotne zwłaszcza podczas konserwacji obiektów, gdzie wymagana jest duża dyfuzja pary wodnej z przegród. Dodatkowo wysoka zasadowość spoiwa, sprawia że farba wapienna pełni rolę ochronną elewacji (zwłaszcza przed agresją mikrobiologiczną).

Dzięki wykorzystaniu do barwienia wapna pigmentów mineralnych, farby wapienne wykazują bardzo dużą odporność na promienie UV. Takie rozwiązanie sprawia, że kolory nie „płowieją” i pozostają w pierwotnej postaci o wiele dłużej niż inne rodzaje powłok. Podkreślenia wymaga też fakt, że powłoki wapienne są niezwykle charakterystyczny charakterystyczne pod względem ostatecznego wyglądu. Oznacza to, że bardzo niezmiernie trudno otrzymać podobny efekt innymi rodzajami farb.

Utwardzanie farb wapiennych następuje dzięki procesowi karbonatyzacji. W procesie tym ponownie powstaje wapień, który jest substancją stabilną w zmiennych warunkach klimatycznych. Należy przyznać, że karbonatyzacja zachodzi relatywnie powoli; silny ujemny wpływ na nią mają czynniki zewnętrzne, w szczególności bardzo wysokie temperatury powodujące redukcję wilgotności, a także mróz. W następstwie, następuje silne kredowanie powłoki wapiennej i przedwczesne uleganie czynnikom atmosferycznym. Ponadto należy zaznaczyć, że farby wapienne w konkretnych warunkach panujących wokół obiektu szybciej ulegają czynnikom atmosferycznym, niż nowoczesne farby do fasad. Dotyczy to zwłaszcza regionów przemysłowych o silnie zanieczyszczonym powietrzu. Farby wapienne są mniej odporne na powierzchniach wystawionych na działanie czynników atmosferycznych bez konstrukcyjnego zabezpieczenia przed deszczem, jak np. górne powierzchnie gzymsów lub inne wystające elementy fasad albo wolno stojące rzeźby. Doświadczenia ostatnich lat wykazują jednak, że przy zastosowaniu farb wapiennych na odpowiednich podłożach oraz przy prawidłowej formule i metodzie nakładania farby, można wytworzyć trwałe powłoki dla fasad. Jest to przyczyna, dla której farby wapienne od kilku lat przeżywają renesans zastosowania w dziedzinie renowacji zabytków. Konserwatorzy cenią różnorodność barw farb wapiennych, stopień otwarcia ich porów oraz mniejsze niż dla farb krzemianowych naprężenia własne.

Nowoczesna technologia w służbie tradycji
Firma Caparol w swojej o fercie posiada szeroką gamę profesjonalnych farb wapiennych, sygnowanych marką Histolith. W celu podwyższenia odporności na czynniki atmosferyczne, receptury farb wapiennych z dawnych czasów zostały wzbogacone o dodatki organiczne, takie jak kazeina i olej lniany. Receptury farb wapiennych muszą jednak spełniać bardzo wysokie wymagania technologiczne. Zawartość części organicznych nie może przekroczyć 5%. Dodatkowo przepuszczalność pary wodnej musi utrzymywać się na poziomie typowym dla farb wapiennych. Ponadto dodawane są mineralne wypełniacze np. zmielony wapień lub piasek kwarcowy, których rola polega na zwiększeniu grubości warstwy, dzięki czemu uzyskuje się lepsze rozmieszanie farby. Również stabilność powłoki malarskiej ulega poprawie, ponieważ warstwa wystawiona na czynniki atmosferyczne i ścieranie, jest grubsza.

Farby wapienne Histolith są wytwarzane (dyspergowane) w specjalnych mieszalnikach. Dołowane spoiwo wapienne ulega w tym procesie roztarciu na bardzo małe cząstki, co podwyższa reaktywność farby i przyspiesza jej twardnienie. Farby wapienne i masy farbowe Histolith łączą zalety tradycyjnych farb wapiennych z wysokimi wymaganiami łatwego nakładania oraz wysokiej odporności na czynniki atmosferyczne.

Dotąd głównym problemem związanym z farbami wapiennymi oraz ich dystrybucją, była konieczność barwienia produktów w systemie fabrycznym, poza granicami kraju. Oznaczało to długi czas realizacji zamówienia i utrudnienia związane z dostawą. Dziś problem ten został wyeliminowany dzięki nowoczesnej mieszalni farb, która z początkiem stycznia została uruchomiona w zakładzie produkcyjnym w Kleszczowie. W profesjonalnej mieszalni, pod czujnym okiem naszych specjalistów, powstają produkty przeznaczone do konserwacji obiektów zabytkowych. Własna mieszalnia farb to również gwarancja krótkiego czasu realizacji zamówień oraz otrzymania produktów najwyższej jakości.

Więcej informacji o profesjonalnych farbach wapiennych znajdą Państwo na www.caparol.pl.

Opracowanie: Katarzyna Jaworska
Dział Komunikacji Caparol Polska
Fotografie: Caparol Polska