W Polsce jest ponad 2,5 tys. dworców kolejowych. W ostatnich latach część z nich przeszła gruntowną modernizację. Zwykle wiąże się ona z termomodernizacją, która stanowi spore wyzwanie dla projektantów i wykonawców z racji zabytkowego statusu wielu obiektów PKP. Ratunkiem jest Multipor – system do ociepleń od wewnątrz, który podniósł komfort termiczny w kilkunastu historycznych gmachach dworcowych w całym kraju.

Przez lata kolej w Polsce była niedoinwestowana, co spowodowało ograniczenie siatki połączeń kolejowych w wielu regionach kraju, ale również fatalnie odbiło się na stanie infrastruktury, w tym na utrzymaniu i konserwacji budynków dworców PKP. Część z nich popadła w zaniedbanie, w najgorszym wypadku w ruinę i w związku z tym została wyłączona z użytkowania. Od kilku lat sytuacja zaczyna się poprawiać. Rządowe programy modernizacji dworców spowodowały, że w wielu miastach i mniejszych miejscowościach odnowiono budynki kolejowe. Czasami były to renowacje wartościowych obiektów historycznych, które odzyskały dawny blask i znów godnie witają podróżnych, stając się wizytówkami i lokalnymi atrakcjami turystycznymi.

W najbliższym latach spółka PKP zapowiada gruntowny remont prawie 200 dworców kolejowych, inwestycje mają wynieść nawet 1,5 miliarda zł. Wiele nowych inwestycji będzie musiało rozwiązać często występujący problem: jak dostosować nierzadko XIXwieczne obiekty do współczesnych wymagań prawnych i oczekiwań podróżnych? Tu można bazować na doświadczeniu ostatnich lat.

W kategorii termomodernizacji zabytkowych obiektów dworców w Polsce olbrzymie doświadczenie zdobył system Multipor. To mineralne, w pełni naturalne płyty izolacyjne, które można bezpiecznie stosować od środka. Dzięki temu stanowią alternatywę dla  standardowej termomodernizacji od strony zewnętrznej. Multipor nie ingeruje w architekturę  zabytkowego obiektu, a przy swojej doskonałej paroprzepuszczalności nie stanowi bariery dla wymiany pary wodnej przez ocieploną przegrodę.

Pod koniec 2018 roku minęło 10 lat, od kiedy technologia Multipor jest obecna na polskim rynku. W tym czasie została zastosowana zarówno w renowacjach monumentalnych obiektów dworcowych, jak gmach w Opolu, jak i w średniej wielkości budynkach kolei w Piotrkowie Trybunalskimi czy Toruniu oraz w niewielkich dworcach, przykładowo w Goczałkowicach Zdroju i Łęczycy.

Modernizacja dworca pocztowego
w Szczecinie
Najważniejszy ze szczecińskich dworców jest zarazem jedną z najstarszych stacji kolejowych na terenie Polski. Pierwszy pociąg z Berlina wjechał na jej peron 15 sierpnia 1843 roku. Główny gmach dworca pochodzi z początku XX wieku i z okresu przebudowy w międzywojniu. W ostatnich latach zespół budynków dworcowych był zaniedbany, a niektóre obiekty wymagały poważnego remontu. Szczególnie źle prezentowało się skrzydło dawnego dworca pocztowego.

W latach 2014–16 szczeciński dworzec przeszedł gruntowną modernizację. Odnowiono modernistyczny gmach główny, perony 1. i 4., powstała również nowa kładka nad peronami. Największą metamorfozę przeszło skrzydło dworca pocztowego. Po wojnie było wielokrotnie przebudowywane i zatraciło swój historyczny kształt. Remont przywrócił historyczne fasady i szczyty budynku. Wyburzono wtórną dobudówkę łączącą  to skrzydło z dworcem głównym, a w jego miejscu powstał nowoczesny i przeszklony hol wejściowy.

Dostosowanie ceglanych murów dworca pocztowego do współczesnych norm termicznych było jednym z największych wyzwań podczas remontu. Rozwiązaniem było zastosowanie płyt Multipor od wewnętrznej strony bez ingerencji w zabytkowe fasady. Po modernizacji dworzec stał się bardziej przyjazny i wygodny dla użytkowników, stanowi również nową bramę do Szczecina. A perłą w koronie kompleksu jest dworzec pocztowy – najstarszy i najbardziej urokliwy obiekt w szczecińskim zespole PKP.

Ocieplenie galicyjskiego dworca
w Leżajsku
Budynek dworca kolejowego w Leżajsku wzniesiony został w 1896 roku, a trzy lata później otwarto linię kolejową łączącą to miasto z Przeworskiem i Rozwadowem. Obiekt wpisuje się w ciąg galicyjskich dworców budowanych na tej trasie za panowania cesarza Franciszka Józefa, m.in. w Rozwadowie, Nisku, Rudniku, Nowej Sarzynie, Grodzisku Dolnym. To podobne murowane obiekty z przybudówkami, które mają charakterystyczne żeliwne podpory wspierające zadaszenia od strony peronów.

W latach 2011–12 przeprowadzono gruntowny remont dworca. Odnowiono elewację budynku, wymieniono stolarkę okienną i drzwiową oraz wyremontowano dach, na którym zamontowano kolektory słoneczne. Ponadto zmodernizowano wnętrza, które dostosowano do potrzeb osób niepełnosprawnych, zainstalowano windę, przebudowano poczekalnię i hol kasowy.

Istotnym elementem renowacji zabytku była poprawa parametrów cieplnych jego ścian zewnętrznych. Ze względu na ochronę konserwatorską obiektu, jak też cenne i ozdobne fasady – jedyną możliwością termomodernizacji dworca było zastosowanie ocieplenia od wewnętrznej strony ścian. Użyto mineralnych płyt Multipor.

Multipor ratuje ceglany dworzec
w Toruniu
Budynek toruńskiego dworca powstał w 1874 roku w charakterystycznym dla miasta ceglanym stylu. Ceramiczny kompleks kolejowy ostatni większy remont przechodził w latach 60. XX wieku. Prace podczas niedawnej modernizacji obejmowały m.in. wyburzenia  wtórnych ścian i stropów, termomodernizację zabytkowych budynków, remont peronów i przejść podziemnych, instalację udogodnień takich jak schody ruchome i windy, a także zagospodarowanie otoczenia dworca, w tym budowę parkingów na ponad 150 miejsc.

Pięknie prezentują się odnowione elewacje budynków. Odtworzono ich pierwotny wygląd, usuwając starą farbę i odsłaniając ceglane mury. Uzupełniono uszkodzone cegły i fugi. Aby dworzec dostosować do współczesnych parametrów cieplnych, konieczna była termomodernizacja. Zastosowano ocieplenie od środka tak, by zminimalizować ingerencję w wygląd zewnętrzny budynku. Wykorzystano do tego celu mineralne płyty izolacyjne Multipor o grubości 14 cm. Dodatkowo, płytami o grubości 3 cm ocieplono ościeża okien.

Multipor w „katedrze” epoki pary
Opolski dworzec główny może uchodzić  za symbol złotej epoki kolejnictwa – wystawny  gmach stanowi reprezentacyjną bramę witającą podróżnych. Dworzec ten ma jednak pewien znak szczególny – składa się nie z jednego, ale  z dwóch budynków. Wejściowego obiektu zlokalizowanego od strony miasta i głównej hali z kasami. Oba ceglane budynki łączy tunel biegnący pod torami.

Kompleks powstał w latach 1898–1900 i jest dziełem berlińskiego architekta Paula Thoemera, który na przełomie wieków zaprojektował kilka dworców, m.in. w Haale czy Gdańsku. Opolskie budynki mają wiele wspólnego z gdańskim dworcem – podobne ceglane bryły, eklektyczne połączenie wątków gotyckich z secesją oraz charakterystyczne okna rozetowe, których wielkie półkola zdobią fasady nad wejściami.

Opolski dworzec, mimo pięknej architektury, był w ostatnich latach mocno zaniedbany. Dlatego władze kolei postanowiły poddać go kompleksowej renowacji. Pod koniec 2014 roku dworzec otwarto po dwuletnim remoncie. Starannie odrestaurowano fasady, oczyszczono cegły i kamienne detale budynków. Jednak remont miał przede wszystkim dostosować opolski dworzec do współczesnych standardów. Zlikwidowano bariery architektoniczne, budując windy i podjazdy dla osób niepełnosprawnych. Wymieniono bądź odrestaurowano elementy stolarki okiennej, a cały kompleks budynków ocieplono.

Z troski o zachowanie wyglądu zabytkowych fasad termomodernizację postanowiono wykonać od środka płytami mineralnymi Multipor, które świetnie sprawdzają się przy tak trudnych zadaniach. Olbrzymie wnętrza dworca poprawiły dzięki temu swój mikroklimat, w końcu nie wychładzają się zimą.

Płyty Multipor nadają się idealnie do przestronnych wnętrz użyteczności publicznej, które trzeba szybko ogrzać. Izolują od „zimnej” części ściany zewnętrznej, dlatego energia cieplna nie jest pochłaniana przez mury, a służy ogrzewaniu samej kubatury pomieszczenia.

Multipor – ratunek
dla historycznych fasad
Multipor to innowacyjny system ocieplenia ścian od wewnątrz, szczególnie polecany do termomodernizacji obiektów historycznych oraz budynków o wartościowych fasadach, w które nie powinno się lub nie można ingerować.

Mineralne płyty Multipor są elementami wykonanymi z bardzo lekkiej odmiany betonu komórkowego – ich gęstość wynosi do 115 kg/m3, przez co charakteryzują się wysoką izolacyjnością termiczną (współczynnik przewodzenia ciepła λ10, dry = 0,042 W/mK), a ich montaż od wewnątrz przegród poprawia parametry cieplne budynku i zapobiega pochłanianiu energii cieplnej przez masywne ściany budynku. To znacząco polepsza warunki użytkowania obiektu oraz przyczynia się do oszczędności energii i czasu niezbędnych do jego ogrzania.

Multipor jest materiałem o wysokiej przepuszczalności pary wodnej (μ = 3), którego zdolność do pochłaniania pary wodnej oraz zdolność szybkiego wysychania sprawia, że  można go bezpiecznie stosować bez warstwy  paroizolacji. Ten mineralny paroprzepuszczalny materiał ogranicza zjawisko wykroplenia na wewnętrznej powierzchni ścian oraz niweluje ryzyko rozwoju grzybów pleśniowych.

System ocieplenia ścian od wewnątrz Multipor bazuje na wykorzystaniu materiału izolacyjnego, dla którego zawilgocenie nie jest szkodliwe i którego system działania zakłada kondensację wilgoci w porach tego materiału w okresie niskich zewnętrznych temperatur oraz jej wyparowanie w okresie letnim.

Tomasz Malkowski, Xella Polska
Fotografie: Tomasz Meuś © Xella Polska