9 maja 2014 roku zostały wręczone nagrody w ramach 15. edycji Wojewódzkiego Konkursu o „Laur Konserwatorski”, organizowanego przez Lubelskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, pod patronatem Generalnego Konserwatora Zabytków, Wojewody Lubelskiego i Marszałka Województwa Lubelskiego. W trakcie uroczystości referat okolicznościowy pt. „Rola zabytków w turystce kulturowej” wygłosił prof. dr hab. inż. arch. Wojciech Kosiński. Uroczystość była także okazją do wręczenia 16 gospodarzom zabytków odznak Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego „Za opiekę nad zabytkami”.

Celem konkursu jest:

• wyłonienie wyróżniających się realizacji konserwatorskich, cechujących się wysoką jakością, prawidłowością działań przy zabytku, szczególną dbałością o kompleksowe przywrócenie mu świetności i utrwalenie wartości oraz znaczenia,
• promocja dobrych wzorów realizacji prac przy zabytku, adaptacji i dbałości o jego właściwe utrzymanie i zagospodarowanie,
• uhonorowanie i wyróżnienie wzorowych inwestorów-gospodarzy zabytków i wykonawców prac.

Laureaci konkursu o „Laur Konserwatorski”, organizowanego przez Lubelskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.

W edycji konkursu 2014, kapituła, pod przewodnictwem Lubelskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, postanowiła przyznać „Laury Konserwatorskie” czterem gospodarzom zabytków, wypełniającym zasady, określone w regulaminie konkursu.

1. Gminie Biała Podlaska za odtworzenie barokowego ogrodu na terenie zespołu zamkowego w Białej Podlaskiej

Zamek radziwiłłowski w Białej Podlaskiej w historiografii polskiej architektury nowożytnej uznany został za jedno z czołowych dzieł tzw. stylu Wazów.

Prace rewaloryzacyjne w oparciu o projekt, uwzględniający wcześniejsze rozwiązania projektowe, wykonywane były w latach 2012 i 2013. W ich wyniku uczytelniono dziedziniec pałacowy, między dziedzińcem a ogrodem włoskim odtworzono ozdobne ogrodzenie. Wyremontowano kaplicę zamkową, poddano konserwacji dekorację sgraffitową na elewacjach wschodniej wieżyczki pałacowej. Odtworzono kwaterowy ogród włoski łącznie z wewnętrznym placem, na który wprowadzono fontannę.

Biała Podlaska – ogród włoski oraz dziedziniec paradny po pracach rewaloryzacyjnych.

2. Parafii rzymskokatolickiej pw. Wniebowzięcia NMP i św. Augustyna w Kraśniku – za konserwację prezbiterium kościoła parafialnego

Budowa najstarszego murowanego kraśnickiego kościoła została podjęta w 1. poł. XV wieku. W kolejnej fazie dobudowano parterową zakrystię oraz skarbczyk. Kolejny etap rozbudowy nastąpił przed rokiem 1469. Wówczas do ceglanego prezbiterium dobudowana została nawa główna z ciosów kamiennych i nawy boczne z kruchtą od strony południowej, a starszy kościół został przesklepiony i włączony w nową bryłę jako prezbiterium. W latach 1527–41 świątynia uzyskała wystrój i wyposażenie renesansowe. Kolejne przebudowy miały miejsce od początków XVII po II poł. XIX w., gdy m.in. dokonano zmian w wystroju elewacji, poprzez wybudowanie nowych szczytów oraz otynkowanie ceglano-kamiennego wątku murów. W roku 1806 zabielono większość malowideł we wnętrzu. Kasata klasztoru kraśnickiego w 1864 r. zakończyła rozwój założenia.

W ramach prac konserwatorskich usunięto cementowe tynki i wyeksponowano ceglany, gotycki wątek muru. W trakcie prac w blendzie za ołtarzem odsłonięto i wyeksponowano fragmenty zamurowanego kamiennego, gotyckiego maswerkowego otworu okiennego. Zmian – w oparciu o badania – dokonano także w obrębie szczytu wschodniego. Jego formę odtworzono, wykonując jednocześnie nową dekorację sgraffitową z przedstawieniem patronki kościoła.

Kościół parafialny pw. Wniebowzięcia NMP i św. Augustyna w Kraśniku

– widok szczytu wschodniego, obok odnowione prezbiterium.

Pracami konserwatorskimi objęto także całość wystroju i wyposażenia prezbiterium. Oryginalne kamienne żebra pokryte były późniejszą wczesnobarokową dekoracją w postaci malowanych w jodełkę stylizowanych motywów roślinnych, związanych z dekoracją ścian. Wysklepki posiadały gotyckie wyprawy tynkowe z pobiałą, a także dekorację malarską przy zwornikach. W trakcie prac połączono obie formy współgrających ze sobą dekoracji.

3. Barbarze i Dariuszowi Chwesiukom – za remont i konserwację pałacu w Cieleśnicy

Klasycystyczny pałac w Cieleśnicy wybudowano w latach 1832–1835, zapewne wg projektu Antonio Corazziego. Po II wojnie światowej mieścił m.in. Dom Pracy Twórczej Ministerstwa Kultury i Sztuki, PGR oraz przedszkole. W 2009 r. pałac nabyli Barbara i Dariusz Chwesiukowie.

Przeprowadzony w latach 2011–2013 remont miał kompleksowy charakter. Powiązany był z adaptacją obiektu na cele hotelowe, skutkującą jedynie dodatkowym podziałem części pomieszczeń górnej kondygnacji. W ramach prac wymieniono zniszczone elementy więźby dachowej oraz pokrycie dachowe, zrekonstruowano stolarkę okienną oraz część stolarki drzwiowej, zachowane drzwi o charakterze zabytkowym poddano konserwacji. Wykonano konserwację ceglanych partii muru w piwnicach, wymieniono tynki we wnętrzu obiektu, zrekonstruowano fasety i rozety. Poddano konserwacji parkiety piętra, pozostałe parkiety i posadzki zrekonstruowano, przeprowadzono konserwację kominka i pieca oraz konserwację klatek schodowych. Na elewacjach wymieniono tynk, a konserwacji poddano detal architektoniczny, wykonano konserwację kompozycji rzeźbiarskiej attyki oraz kolumn portyku. Wzmocniono konstrukcyjnie taras ogrodowy, wykonano nowe balustrady schodów, konserwacji poddano schody i posadzkę.

Pałac w Cieleśnicy – elewacja ogrodowa oraz hol główny.

4. Gminie Lublin – za konserwację i restaurację powizytkowskiego zespołu klasztornego w Lublinie

Dzieje budowy założenia klasztornego sięgają 1723 r., gdy z inicjatywy Jana na Słupowie Szembeka, kanclerza wielkiego koronnego, i jego żony Ewy z Leszczyńskich. W 1730 r. najprawdopodobniej Karol Bay przygotował projekty budowy murowanego zespołu zabudowy, według wzorców, przyjętych z reguły zakonnej macierzystego klasztoru zgromadzenia, we francuskim Annecy.

Lublin – nagrodzony powizytkowski zespół klasztorny.

W 2003 r. cały zespól klasztorny przejęła gmina Lublin, podejmując jednocześnie starania w kierunku adaptacji całości zespołu na Centrum Kultury. Projekt zakładał m.in. przywrócenie historycznej formy dachu klasztoru i dawnego kościoła, szczytu i dachu lamusa oraz galerii łączącej go z klasztorem, likwidację wtórnych ahistorycznych podziałów wnętrz (w tym likwidację stropu w dawnym kościele i ścian działowych w korytarzu okalającym główny wirydarz), docelowe przywrócenie pierwotnych rzędnych terenu przed frontem klasztoru, przywrócenie historycznego wystroju dawnej elewacji kościelnej, a także utrzymanie historycznego układu wnętrz oraz sklepień. W trakcie prac odsłonięto m.in. polichromie ścienne, wnęki na świeczniki w korytarzach klasztornych, sentencje w języku polskim nad wejściami do cel klasztornych, relikty kruchty pod posadzką kościoła, a także kamień węgielny z aktem erekcyjnym pod dawnym prezbiterium. Zakończone w 2013 r., m.in. dzięki dotacji unijnej, prace konserwatorskie przywróciły krajobrazowi kulturowemu Lublina pierwotną formę jednego z najważniejszych zabytków.

Dariusz Kopciowski
Fotografie: autor, J. Maraśkiewicz, B. Paczóski