Wygląd Ratusza Głównego Miasta Gdańska, usytuowanego u zbiegu Długiego Targu i ulicy Długiej, od XIV w. do współczesności ulegał znacznym przeobrażeniom. Główna bryła Ratusza ukształtowana została w dobie Renesansu.

Obecnie ceglane elewacje o różnych wątkach, dopełnione są gotycką, renesansową i barokową kamieniarką, wraz z późniejszymi uzupełnieniami. Podstawowym problemem prowadzonych w latach 1995–1997 przez Firmę Konserwatorską Piotr Białko prac były warstwy barwne, którymi pokrywano powierzchnię elewacji już od średniowiecza. Tak więc mocno zdegradowany mur ceglany stanowił podłoże (niejako podobrazie) dla wielu warstw dekoracji malarskich. Zachowały się one w formach szczątkowych do naszych czasów, przemieszane z patyną i zanieczyszczeniami oraz przerywane licznymi przemurowaniami. Badania i inwentaryzacje konserwatorskie, prowadzone przed rozpoczęciem i w trakcie prac, doprowadziły do wyodrębnienia pięciu warstw, stanowiących zarówno całościowe wymalowania, jak i dekoracje ornamentalne. Jako nadrzędny cel konserwacji przyjęto zachowanie czytelności przemian, jakim ulegał w przeszłości Ratusz, w połączeniu z integralnością bryły architektonicznej. Uzyskany efekt końcowy jest oczywiście aranżacją konserwatorską. Starano się, by szczegóły (zwłaszcza wielość zróżnicowanych wątków ceglanych) nie zaburzały odbioru estetycznego całości obiektu. Temu celowi podporządkowano stopień doczyszczenia powierzchni i sposób uzupełnień poszczególnych elementów. Momentem kluczowym prowadzonych prac była decyzja o zakresie rekonstrukcji i aranżacji estetycznej zachowanych warstw polichromii.

Przygotowano trzy warianty rekonstrukcji w formie projektów, opartych na inwentaryzacji.

Wariant 1 – zachowawczy, był propozycją ograniczającą się do odczyszczenia i zabezpieczenia pozostałości polichromii bez jakichkolwiek uzupełnień. Został on odrzucony, gdyż wykonane badania pozwalały na odczytanie form i układu dekoracji malarskiej, a pozostawiona bez ingerencji byłaby zupełnie nieczytelna.

Wariant 2 – minimalna ingerencja estetyczna, polegająca na uzupełnieniu i uczytelnieniu najlepiej zachowanych elementów oryginalnych. Jednak przypadkowość występowania fragmentów dekoracji, będących dawniej częściami zrytmizowanej kompozycji, byłaby zaprzeczeniem koncepcji jej autorów, a także spowodowałaby niekorzystny efekt estetyczny rozbicia bryły.

Wariant 3 – polegający na uzupełnieniu wybranych, głównych elementów kompozycji malarskiej w obrębie całej bryły. Zaproponowano wyeksponowanie dobrze zachowanych i możliwych do odczytania elementów dwóch faz dekoracji, które najprawdopodobniej w pewnym okresie współistniały ze sobą. Ze względu na to, iż wariant ten organizował całą bryłę i ukazywał najwartościowsze elementy dekoracji malarskiej, został ostatecznie zaakceptowany przez Komisję Konserwatorską do realizacji. Trzeba tu zaznaczyć, że wszystkie te dekoracje zostały odtworzone sylwetowo w zgaszonym białym kolorze, gdyż modelunek w części elementów nie istniał, a w innych nie zachował się. Rekonstrukcje i uzupełnienia wykonano kropką.

Opracował: Piotr Białko

¹ Skrót artykułu „Ratusz Gdański – Elewacje Ratusza Głównego Miasta Gdańska, problemy konserwacji dekoracji malarskiej na wątku ceglanym” ,Piotr Białko, Aleksandra Wójcicka, Justyna Dziaciątkowska przy współpracy Ryszarda Rolewicza, zamieszczonego w Biuletynie Informacyjnym Konserwatorów Dzieł Sztuki, Vol. 8 No 1 (28) 1997.